Jouke Huitema ziet toekomst in kruidenrijke mengsels voor zijn honderdkoppige jerseyveestapel in Witmarsum. Hij integreert sinds twee jaar klavers en kruiden met traditioneel Engels raaigras en timothee in zijn weidebeheer. ‘Ik was eerst sceptisch over klavers en kruiden, maar nu denk ik dat ze onmisbaar zijn voor onze toekomstige bedrijfsvoering.’

Driftig lopen de honderd jerseys heen en weer door het weideperceel. Een kenmerk van het ras, weet Jouke Huitema. ‘Ze zijn erg nieuwsgierig en vol energie. Onderzoek heeft aangetoond dat ze gemiddeld dertig procent meer bewegen dan holsteins. Dat uit zich onder andere in het heen en weer lopen in de wei.’ De melkveehouder uit Witmarsum werkt toe naar een volledig voorjaarskalvende veestapel. 

Dat betekent dat het gros van de dieren hartje zomer nog relatief kort in lactatie is. De productie moeten ze vooral halen uit het weidegras. Helemaal zonder krachtvoer wil Huitema echter nog niet. Hij voert gemiddeld 3 kilo per koe per dag bij. ‘Wellicht wordt dat de komende jaren nog minder, maar dit voorjaar was het erg uitdagend in de weide met het natte weer. Pas sinds eind juni kon ik de koeien dag en nacht weiden.’

Lagere voerkosten

Huitema zet bewust in op goedkoop melken door de dieren een hoog aandeel gras op te laten nemen. Dat resulteert nu in een jaarrond melkproductie van 5500 kilo per koe met circa 6,20% vet en 4,25% eiwit. Een duidelijk lagere melkproductie dan hij gewend was met de holsteins die tot ruim vijf jaar geleden op het bedrijf werden gemolken. ’Maar de voerkosten liggen per liter meetmelk op 4 cent. Onder de streep kan het daarmee wel uit; wij moeten alleen wel duidelijk anders rekenen dan voorheen.’

Anders is ook het weidegras dat de koeien krijgen. Sinds twee jaar bestaat dit steeds vaker uit een mengsel van Engels raaigras en een beetje timothee met rode en witte klavers, cichorei en smalle weegbree. Twee jaar geleden zaaide Huitema al een perceel van 2 hectare in met zo’n mengsel en afgelopen jaar volgde een tweede perceel van 3,5 hectare, als onderdeel van de proef door DLF. Deze proef is in vier stroken opgedeeld: één met een volledig kruidenrijk mengsel en drie met Engels raaigras gecombineerd met respectievelijk klaver, cichorei of smalle weegbree. ‘Mijn ervaring is natuurlijk nog beperkt, maar dit jaar bleek duidelijk dat het volledige gras- en kruidenmengsel de beste opbrengst gaf, het meeste kleur bevatte en dat de koeien dit ook het beste opnamen.’ Hoewel de kruidenrijke percelen nog steeds een minderheid vormen op zijn totale grondbezit, ziet hij aanzienlijke voordelen, zoals lagere bemestingskosten en betere bodemkwaliteit.

Minder mest en gelijkblijvende opbrengst

De kruidenrijke percelen renderen op het oog vergelijkbaar met de percelen waar louter Engels raaigras staat. Exacte cijfers over de opbrengst van de kruidenrijke percelen heeft Huitema echter niet. Hij zegt dat ook niet het belangrijkste te vinden. ‘Ik doe veel op het oog en het gevoel. Drogestofmetingen kunnen vast nuttig zijn, maar ik schat in wat het beste is op basis van ervaring van eerdere jaren en hoe de koeien erop reageren in opname en melkproductie.’ 

Een angst bij melkveehouders is dat ze met kruidenrijk grasland inleveren op melkproductie ten opzichte van 100 procent Engels raaigras. Dat is bij Huitema niet het geval. Terwijl er op de kruidenrijke percelen wél minder drijfmest is uitgereden én met 35 zuivere kilo stikstof de helft minder kunstmest is gestrooid voor de eerste snede. Je zou dus ook kunnen stellen dat het kruidenrijk grasland het beter doet. Huitema zegt ook in het tankmelkureum niet tot nauwelijks verschillen te zien. 

De Friese melkveehouder bespaart dus op bemesting en een snelle rekensom leert dat die besparing ruimschoots opweegt tegen de kosten van iets vaker moeten doorzaaien. ‘Vooral de rode klaver staat na het tweede jaar al onder druk en ik geloof wel dat die sterk helpt in de opname. Het kan dus best zijn dat ik deze percelen volgend jaar of over twee jaar doorzaai. Eerder was ik niet zo’n fan van klavers en kruiden. Ik geloofde niet dat het bij mij en mijn bedrijfsvoering paste. En waarschijnlijk was dat toen ook zo. Maar nu de bemestingsnormen veel krapper zijn geworden en we met de jerseys werken, die vooral van gras melk moeten produceren, kijk ik er anders tegenaan. Binnen dit systeem en de huidige wet- en regelgeving ontkom ik denk ik niet aan werken met kruiden en klavers als aanvulling. Dat is best een puzzel, maar het blijkt dus dat het wel kan.’

Vroeg inscharen voor hogere opname

De kruidenrijke percelen hellemaal niet bemesten, ziet Huitema niet zitten. ‘Ook al weid ik dag en nacht, nog steeds verzamel ik een aantal maanden per jaar drijfmest en die moet ik wel benutten op mijn eigen grond.’’ De melkveehouder is inmiddels overtuigd van de voordelen van kruidenrijk grasland. ‘Als er weer een “gewoon” perceel aan de beurt is voor herzaai of doorzaai, overweeg ik sterk om daar ook een kruidenrijk mengsel in te zaaien.’

Klavers en kruiden: meer dan alleen opbrengst

Frank de Dobbelaere is ruwvoerspecialist bij DLF en hij herkent zich in het beeld dat mengsels van meerdere soorten kruiden met gras vaak beter slagen dan een mix tussen gras en een enkelvoudig kruid: ‘Je spreidt de risico’s enigszins. Als de omstandigheden tijdens de zaai en erna niet optimaal zijn voor elke soort, dan is de kans van slagen groter met een complexer mengsel van kruiden met gras. Soorten als cichorei en smalle weegbree houd je jarenlang in een perceel. Hetzelfde geldt voor rolklaver en witte klaver.’ Een mengsel van gras, kruiden en klavers moet volgens De Dobbelaere niet alleen gezaaid zaaien worden om de opbrengst te verhogen. ‘Gelijkhouden lukt meestal wel, maar er zijn andere voordelen die zwaarder wegen. Ten eerste krijg je een gezondere veestapel, omdat de toevoeging van mineraalrijke kruiden zorgt voor een meer uitgebalanceerd rantsoen. Bovendien zijn de kosten per kilo melk lager, omdat er minder stikstofbemesting nodig is.’

Hoewel De Dobbelaere niet voorstelt om kunstmest uit te bannen, is halveren vaak wel haalbaar. ‘Afhankelijk van de grondsoort moet je de kali- en fosfaatniveaus blijven monitoren.’ Hij adviseert 40 kilo graszaad te combineren met 4 tot 6 kilo kruidenmengsel. Dat resulteert in een grasperceel met ongeveer 10 procent klavers en kruiden. ‘Dat is een mooi aandeel en ondersteunt een toekomstgerichte bedrijfsvoering.’

Leg succesvol kruidenrijk grasland aan met deze mengsels.