Voorkom hittestress, koel de koe
De zomerdagen worden steeds warmer. Vooral koeien hebben hier snel last van. Tijdens hoge temperaturen zijn zij nauwelijks in staat hun eigen lichaamstemperatuur te regelen. Hierdoor kan hittestress ontstaan met grote negatieve gevolgen. Een koe voelt zich prettig bij een temperatuur tussen de min 5 en plus 20 graden. Ook de luchtvochtigheid is hierbij belangrijk.
In Nederland en Vlaanderen is natuurlijke ventilatie in de stal de norm. Die ventilatie is tijdens warme periodes te vergroten via mechanische ventilatoren, maar als het echt heet wordt, is dat ook niet meer voldoende en is het koelen noodzakelijk om hittestress te voorkomen.
Waarom ventileren en koelen?
Om de koeien langer in de veestapel te houden en een hoger economisch rendement te halen is het van belang om te kijken welke factoren in de stal helpen om de gezondheid en het welzijn te verbeteren. Ventileren en het koelen van de koeien zijn enkele oplossingen.
Ventileren zorgt in de eerste plaats voor een goede luchtstroom, waardoor koeien kunnen afkoelen en er verse lucht de stal ingebracht wordt. De lucht die de stal verlaat, neemt het vocht en de gassen die de koeien produceren, mee. Ook kan ventilatie verkoelend zijn op het moment dat de buitentemperatuur lager ligt dan in de stal.
Wat uit diverse praktijkonderzoeken in relatie tot hittestress naar voren komt, is dat door ventileren en het koelen van de koeien het inseminatiegetal lager is, de klauw- en uiergezondheid beter en de voerefficiëntie en melkproductie hoger.
De optimale omgevingstemperatuur voor koeien ligt tussen de –5 en +15 graden Celsius. Binnen deze temperaturen hoeft de koe haar energie niet aan te wenden om haar lichaamstemperatuur op peil te houden.
Eigen warmteproductie
Een koe produceert van zichzelf heel veel warmte. De meeste warmte wordt geproduceerd door de metabolische stofwisseling. Dit is het verteren van de voeding (herkauwen). Lacterende koeien produceren gemiddeld 2 keer meer warmte dan niet-lacterende koeien. De warmteproductie is dus sterk gerelateerd aan het productieniveau van het dier.
Naast de stofwisselingswarmte produceert de koe ook warmte door lichamelijke en spieractiviteit. Hoe warmer de koe het heeft, hoe minder actief ze wordt en bijvoorbeeld minder goed de tocht laat zien.
Om haar lichaamstemperatuur in stand te houden bij hitte neemt een koe minder droge stof op (DMI). De melkopbrengst daalt, wat weer een negatief gevolg voor de vruchtbaarheid heeft.
Warmteafvoer
De warmte-uitgifte van de koe wordt veroorzaakt door natuurkundige processen: verdamping, convectie, straling en geleiding. In een te warme omgeving geeft dit voor een koe problemen. Wat je dan ziet, is dat de ademhalingsfrequentie van de koe verhoogt en dat de dieren gaan hijgen en zweten als ze de warmte niet snel genoeg kwijtraken.
Ook een hoge luchtvochtigheid vermindert de mogelijkheid van de koe om warmte af te geven aan de omgeving. Daarbij is het goed om je te realiseren dat een mens honderd keer beter kan zweten via de huid dan een koe.
Effect van hittestress op koeien
Centraal staat een lagere drogestofopname bij hittestress die de optimale penswerking onderuithaalt. Als dit gebeurt, komen de dieren in een negatieve energiebalans terecht. Dit resulteert in een lagere melkproductie en een lager eiwitgehalte en een verminderde ontwikkeling van de eicellen en de eicelgroei. Door stress zal het dier een verminderde weerstand hebben, wat onder andere invloed heeft op de uiergezondheid.
Wanneer koeien het warm krijgen, gaan ze hijgen en pompen. Hierdoor verliest de pens haar buffercapaciteit aan bicarbonaat. Daardoor zal de pH in de pens dalen. Dieren met pensverzuring kunnen de celwanden van ruwvoer niet meer goed afbreken en hierdoor wordt er minder melkvet geproduceerd. Ook komen de melkproductie en het eiwitgehalte onder druk te staan. Dit komt deels doordat de koe minder voer zal opnemen. Dit betekent dat ze minder energie opneemt, terwijl ze nog steeds de drang heeft om melk te produceren. Als dit energietekort niet wordt gecompenseerd door de energiedichtheid van het rantsoen te verhogen, zal een afname van zowel de melk- als de eiwitproductie optreden.
Koelen en ventileren
Door meer te gaan staan kan de koe meer warmte aan haar omgeving afgeven. Onderzoek toont aan dat koeien op warme dagen gemiddeld drie uur langer staan per dag.
Door de koeien te koelen tijdens de warme dagen worden ze extra gemotiveerd om te blijven vreten. Koelen en ventileren hebben ook invloed op het koeverkeer. Koeien worden gestimuleerd om te rusten, omdat de temperatuur aangenaam is. Als de koeien tijdens het liggen opgewarmd zijn, weten ze dat ze bij het voerkhek verkoeling kunnen vinden.
Temperatuur-luchtvochtigheidsindex
Koeien ervaren veel sneller hittestress, doordat ze zelf heel veel warmte produceren. De temperatuur-luctvochtigheidsindex (THI) is een indicator om de hittestress bij koeien aan te geven. Het is een berekend cijfer dat de relatie tussen vochtigheid en temperatuur weergeeft.
Vochtigheid draagt bij aan de negatieve effecten van warmte. De lucht is dan verzadigd en kan geen warmte opnemen. De THI is een nauwkeurige manier om het effect op de koe te meten.
In verschillende onderzoeken wordt een THI van 68 of 72 gezien als indicatie voor hittestress bij koeien! De BSC van DeLaval kan dit getal in de stal berekenen en de ventilatoren op basis hiervan aansturen.
Relatie warmte en ademhalingsfrequentie
Om praktisch te beoordelen of een koe in de stal hittestress heeft, kun je naar de ademhalingsfrequentie van de koeien kijken. Een ademhaling van rond de 78 per minuut duidt al op koorts bij het dier. In de praktijk is het advies om de koeien vanaf een ademhalingsfrequentie van 60 per minuut te gaan koelen.
Direct en indirect koelen
Binnen het koelen kunnen we een tweetal hoofdsystemen van elkaar onderscheiden: direct (waarbinnen je kunt werken met kleine en grote druppels) en indirect koelen.
Als we het over indirect koelen hebben, dan bedoelen we dat we de omgevingslucht koelen door water in de lucht te verdampen. Dit is een goed systeem voor gesloten stallen of voor stallen die gevestigd zijn in een erg droog klimaat zoals de woestijn.
Bij direct koelen wordt er gebruikgemaakt van water. De koeien worden afgekoeld door het water op de huid van de koe te verdampen. Dit is een relatief eenvoudige en goedkope oplossing voor bestaande en nieuwe stallen, waarbij ook het koeverkeer wordt gestimuleerd. Hier kunt u een artikel lezen waarin het principe van direct koelen, dat ook bij het Cow Cooling-systeem van DeLaval wordt toegepast, uitgelegd.
Water heeft een betere warmtegeleiding dan lucht. Water geleidt namelijk 20 keer sneller dan lucht, waardoor het uiterst geschikt is om mee te koelen. Met de wisselende temperaturen en luchtvochtigheid in een gematigd klimaat zoals in de Benelux en met de voornamelijk open stallen, gaat de voorkeur uit naar direct koelen van de koeien.
Cow Cooling-systeem van DeLaval
Met het Cow Cooling-systeem van DeLaval wordt de koe met een grove druppel tot op de huid natgemaakt, waarna de DDF1200-ventilatoren de koe droogblazen op basis van de ingestelde THI. De cyclus blijft zich herhalen totdat de THI weer onder de ingestelde waarde komt. Automatisering zorgt ervoor dat je nooit te laat start met het voorkomen van hittestress.
